STOP DEPRESJI CZĘŚĆ II. Zaburzenia lękowe. Pierwsza pomoc w depresji!

Dagmara Urbaniak   09.10.2023

STOP DEPRESJI!!! 

Zaburzenia lękowe 

Odczuwanie lęku jest potrzebne do poprawnego funkcjonowania człowieka. Jest to stan emocjonalny, który ostrzega nas przed niebezpieczeństwem, ale także pełni role w procesie mobilizacji organizmu do podejmowania działania. Zaburzenia lękowe obejmują stany, w których występują objawy intensywnego strachu i lęku oraz powiązane z nimi zaburzenia zachowania. Strach jest emocjonalną odpowiedzią na realnie dostrzegane zagrożenie, lęk jest emocjonalną odpowiedzią na przewidywane zagrożenie.  Strachowi  towarzyszy wzrost autonomicznego wzbudzenia do walki lub ucieczki, myśli o nagłym niebezpieczeństwie.  Lęk częściej wiąże się z napięciem mięśni, czujnością w oczekiwaniu na spodziewane niebezpieczeństwo i ostrożnością – nadmierną – oraz zachowaniami unikającymi.

U dzieci w wielu przedszkolnym i szkolnym lęk jest często obecny w codziennym funkcjonowaniu. Niepokojącymi objawami w zachowaniu dzieci i młodzieży są m.in.

1. Nasilający się lęk, który nie jest proporcjonalny okoliczności
2. Nagły lęk wywołany bodźcami neutralnymi, które nie stwarzają realnego bezpieczeństwa.
3. Napad lęku, który trwa zbyt długo, nieproporcjonalnie do danego bodźca, który ten lęk wywołał.

Rozwój zaburzeń lękowych u dzieci i młodzieży zależy od wzajemnego oddziaływania czynników  biologicznych i środowiskowych oraz czynników ochronnych. Do biologicznych czynników ryzyka zalicza się:

• czynniki genetyczne,
• cechy temperamentu dziecka.

W zakresie czynników genetycznych rozpatrywana jest rola:

• genu transportera dopaminy (DAT1),
• genów biorących udział w wydzielaniu kortykotropin,
• genów transportera serotoniny (HTT).

Według DC:0-3R lęk, strach lub obawy muszą spełniać wszystkie poniższe kryteria, aby można było uznać je za prawdopodobny objaw zaburzenia lękowego:

• wywołują u dziecka napięcie i zaniepokojenie lub prowadzą do unikania określonych czynności lub sytuacji,
• pojawiają się podczas dwóch albo więcej codziennych czynności lub w kontekście dwóch albo więcej relacji,
• są niekontrolowane, przynajmniej przez jakiś czas,
• zakłócają funkcjonowanie dziecka lub rodziny i oczekiwany rozwój dziecka,
• utrzymują się w określonym czasie; kryteria diagnostyczne formułują minimalny czas trwania danego lęku wymagany do uznania go za objaw zaburzenia: lęk separacyjny – miesiąc, specyficzne postacie fobii – cztery miesiące, fobia społeczna – cztery miesiące, lęk uogólniony – sześć miesięcy.

U dzieci w wieku przedszkolnym objawy lękowe mogą mieć istotne znaczenie kliniczne, nawet jeśli nie spełniają pełnych kryteriów konkretnych zaburzeń, a granice pomiędzy poszczególnymi postaciami zespołów lękowych mogą być mniej wyraźne.
U młodszych dzieci i niemowląt o zaburzeniach lękowych może świadczyć:

1. niepokój ruchowy,
2. drażliwość,
3. niekontrolowany płacz lub krzyk,
4. zaburzenia snu i karmienia.

Często lęk powoduje stałe napięcie i zaniepokojenie z unikaniem określonych czynności lub sytuacji. Nasilenie takich zachowań zakłóca funkcjonowanie dziecka lub rodziny i jego oczekiwany rozwój. Według klasyfikacji ICD 10 wyróżnia się zaburzeń lękowych rozpoczynające się w dzieciństwie tj.

1. lęk przed separacją,
2. zaburzenia lękowe w typie fobii,
3. lęk społeczny w dzieciństwie,
4. inne zaburzenia emocjonalne okresu dziecięcego.

Do zaburzeń lękowych rozpoznawanych wśród młodzieży i osób dorosłych zalicza się:

1. agorofobie,
2. fobie społeczną,
3. fobie specyficzną,
4. lek paniczny,
5. zaburzenia lękowe uogólnione,
6. zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne OCD,
7.  zaburzenia adaptacyjne,
8. mutyzm wybiórczy,
9. mieszane zaburzenia zachowania i emocji.

W ostatnich latach wzrasta zachorowalność wśród dzieci i młodzieży na depresje. Zaburzenia lękowe i depresyjne trudniej rozpoznać u dzieci i młodzieży niż u osób dorosłych, ale sam obraz kliniczny depresji u dzieci i młodzieży jest podobny do depresji u dorosłych. U młodszych dzieci depresja przybiera postać przewlekłą lub nawracającą. Starsze dzieci przejawiają typowe depresyjne zaburzenia myślenia. Pojawia się u nich poczucie bezradności, oceniają siebie negatywnie, w przyszłość widza w ciemnych kolorach.  Depresja nastolatków natomiast przybiera formy wzmożonej drażliwości, przewlekłego smutku, zachowań agresywnych i autodestrukcyjnych. 

Pierwsza pomoc w depresji 

1. Zauważ! Z czujnością obserwuj swoich bliskich.
2. Wysłuchaj! Zatrzymaj się, wysłuchaj, nie oceniaj, daj czas.
3. Bądź! Nie musisz nic mówić, czasem sam obecność jest niezwykle ważna
4. Pomóż znaleźć fachowe wsparcie! Pomóż dziecku znaleźć fachową pomoc i wsparcie, pedagoga, psychologa, psychiatry.
5. Wspieraj podczas leczenia! Twoim zadaniem jako rodzica, opiekuna jest regularne wspieranie swojej pociechy i wspólna walka z depresją.
6. Dostrzegaj małe sukcesy! Chwal każdy nawet niewielki sukces, wskazuj go dziecku, tak żeby ono też mogło dostrzegać swoje zwycięstwa. 

Psycholog, psychiatra, psychoterapeuta, co ich łączy, a co różni?

1. Psychiatra – osoba posiadająca wykształcenie medyczne, która ukończyła 6 letnie studia lekarskie i staż podyplomowy oraz 5 letnią specjalizację z psychiatrii.
2. Psycholog – osoba, która ukończyła 5 letnie studia z psychologii oraz specjalizację umożliwiająca pracę
   z dziećmi, pacjentami z zaburzeniami psychicznymi w szpitalu.
3. Psychoterapeuta – osoba z wykształceniem wyższym (lekarz, psycholog, pedagog, socjolog), która przeszła kurs z wybranego nurtu psychoterapeutycznego i kwalifikuję się certyfikatem. 

 U wielu dzieci ważną rolę odgrywa diagnoza psychologiczna, której celem jest określenie poziomu rozwoju umysłowego, mocnych i słabych stron dziecka, w tym specyficznych trudności szkolnych, oraz poszerzenie informacji na temat sytuacji rodzinnej i środowiskowej. Podejmując decyzję o leczeniu dziecka z zaburzeniami lękowymi, należy wziąć pod uwagę jego wiek, nasilenie objawów, ich wpływ na funkcjonowanie w odniesieniu do poziomu rozwoju, współwystępowanie innych zaburzeń oraz charakter systemu rodzinnego, a także występowanie psychospołecznych czynników stresowych i innych czynników ryzyka. Proponowane interwencje powinny być akceptowane przez dziecko i jego rodzinę. Etnologia zaburzeń lękowych jest wieloczynnikowa. Decyzji  rodziców o podjęciu kroków w celu pomocy dziecku powinna być bardzo ostrożnie przemyślana i poparta wieloma informacjami zaczerpniętymi od wychowawcy, psychologa szkolnego, pedagogów i innych specjalistów pracujących na co dzień z dzieckiem. Interwencja podjęta przez rodziców powinna być akceptowana przez nich samych, ale również przez samo dziecko. W zależności od stanu dziecka i jego wieku zaleca się różne formy terapii m.in. poznawczo – behawioralna, humanistyczna, systemowa, analityczna, psychodynamicza. 

Wiedza w pigułce dla rodziców i nauczycieli

Dagmara Urbaniak

Pedagog specjalny 

Źródła:

1. https://podyplomie.pl/psychiatria/28915,zaburzenia-lekowe-u-dzieci-i-mlodziezy-kiedy-mozna-stwierdzic-objawy-somatyczne-i?page=4
2. Zdrowie w praktyce, Rodzicu mam problem, Zaburzenia lękowe, depresja, i uzależnienia dzieci i młodzieży.
3. Dziecko z zaburzeniami rozwoju i zachowania w klasie szkolnej.