STOP DEPRESJI

Dagmara Urbaniak   08.10.2023

STOP DEPRESJI!!!!

Teoria w pigułce

Termin „depresja” bywa nadużywany, gdy jest stosowany do opisu zwykłego przygnębienia czy chwilowego obniżenia nastroju. Kliniczna depresja jest czymś więcej niż zły dzień czy chwila słabości. Jest to zaburzenie pracy mózgu, które wpływa na specyficzny sposób myślenia, odczuwania i działania. Z tego powodu, że zachwianie równowagi emocjonalnej jest pewną prawidłowością okresu rozwojowego, depresja u dzieci i młodzieży często nie jest rozpoznawana we właściwym czasie. Występuje ona u około 2% dzieci do 12. roku życia oraz u około 8% młodzieży w wieku 15–18 lat.
Depresja  obejmuje nie tylko psychikę i sferę emocjonalną. Ma także podłoże somatyczne. Dochodzi bowiem do zaburzeń w funkcjonowaniu neuroprzekaźników oraz centralnego układu nerwowego. Choć depresja jest zaburzeniem typu psychicznego, wywołuje także szereg dolegliwości czysto fizycznych. Przejawy depresji w okresie dzieciństwa i młodości są często niedojrzałe, niecharakterystyczne, przypominają przejawy innych stanów i zaburzeń, a ich rozpoznanie wymaga wysiłku. Diagnoza depresji u dziecka może być trudna, ze względu na podobieństwo objawów zarówno do zachowań i emocji towarzyszących okresowi dojrzewania, jak i innych zaburzeń takich, jak ADHD/ADD czy zaburzeń odżywiania. Charakterystyczną cechą depresji okresu dzieciństwa i dojrzewania są pojawiające się niepokoje, które z biegiem czasu przybierają formę zaburzeń lękowych. Badania wykazują, że u około 30-70% dzieci w wieku młodzieńczym istnienie zaburzeń współwystępujących jest dość często spotykane i diagnozowane przez specjalistów. Szerokie spektrum objawów depresji obejmuje zaburzenia nastroju i emocji, czynności poznawczych oraz zachowania, a także specyficzne dolegliwości somatyczne.
Nastrój młodego człowieka w depresji jest zwykle obniżony albo bardzo zmienny. Występuje uczucie znudzenia i niezadowolenia oraz braku odczuwania radości. Nasilony jest poziom lęku, zarówno wolno płynącego, jak i napadowego, ujawniającego się w postaci paniki w sytuacji subiektywnie ocenianej jako trudna. Dzieci depresyjne mają trudności w uczeniu się z powodu obniżonej koncentracji uwagi, braku wytrwałości i niezdolności do dłuższego wysiłku intelektualnego. Niepowodzeniom szkolnym sprzyja niska samoocena, poczucie małej wartości i neurotyczne oczekiwanie na porażkę, a także trudność w rozpoczęciu działania i wysoki poziom męczliwości. Zmiany w zachowaniu dają się obserwować jako brak zainteresowania i dbałości o własny wygląd oraz zaburzenie rytmu dobowego – trudności z wczesnym wstawaniem oraz późne zasypianie. Depresja jest zaburzeniem emocjonalnym manifestującym się utratą energii psychicznej, drażliwością, stanem smutku, apatii i przygnębienia oraz utratą przyjemności z dotychczasowej aktywności życiowej.
Dane WHO mówią, że depresja jest jedną z najczęściej występujących chorób na świecie. Według prognoz do 2030 r. może być na pierwszym miejscu. W 2021 r. Komenda Główna Policji zanotowała 1496 prób samobójczych dzieci i nastolatków. Od stycznia do października 2022 r. było to już 1715 przypadków.

• łagodną – wówczas wystarczające jest leczenie psychoterapeutyczne,
• umiarkowaną – mogą być stosowane również leki przeciwdepresyjne,
• ciężką – mogą być stosowane również leki przeciwdepresyjne.

Przyczyny i czynniki ryzyka:

Czynniki biochemiczne – depresję mogą powodować zakłócenia równowagi biochemicznej organizmu w zakresie nieprawidłowego (obniżonego lub podwyższonego) poziomu niektórych neuroprzekaźników. Neurotransmitery są to biologiczne substancje chemiczne (hormony, enzymy), które uczestniczą w przesyłaniu informacji pomiędzy komórkami nerwowymi w mózgu. Obniżony poziom serotoniny stwarza warunki do powstania zaburzeń depresyjnych. 
Czynniki genetyczne – Istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia objawów depresyjnych u dzieci i młodzieży, których rodzice chorowali na depresję. W takich rodzinach prawdopodobieństwo pojawienia się depresji we wcześniejszym okresie rozwoju, w formie depresji dziecięcej. 
Czynniki środowiskowe – W tej grupie wymieniane są przyczyny, tkwiące w otoczeniu społecznym dzieci i młodzieży, mogące prowadzić do wystąpienia zaburzeń emocjonalnych. Należą tu sytuacje traumatyczne, bezpośredniego oddziaływania z dużą intensywnością i zwykle krótkim czasem trwania oraz sytuacje subtraumatyczne, tzw. usposabiające, torujące drogę depresji, działające z mniejszą siłą, ale za to w dłuższym czasie. Do takich sytuacji zaliczyć można: doświadczenie utraty kogoś bliskiego dziecku, zarówno w postaci śmierci tej osoby, jak i trwałej rozłąki. Takie przeżycie może dotyczyć również utraty wiernego przyjaciela – zwierzątka, którym opiekowało się dziecko czy ulubionej zabawki.

Rodzaje depresji u dzieci według A. Kępińskiego:

• apatyczno-abuliczną – brak umiejętności radzenia sobie w sytuacjach stresowych i rezygnacja z prób rozwiązywania problemów; młodzi ludzie tracą chęć do nauki, przestają dbać o wygląd;
• buntowniczą – wyrażanie sprzeciwu i gniewu wobec otoczenia, norm i wymagań im stawianych; czasem przybiera formę autoagresji i prób samobójczych;
• rezygnacyjną – nastolatki widzą swoją przyszłość jako nudną i przeciętną; charakteryzuje ich brak wiary w siebie i swoje możliwości;
• labilną – często pojawiają się krótkotrwałe epizody depresyjne, które wpływają na funkcjonowanie nastolatka.

Podobnie jak u dorosłych, objawami depresji u dzieci są:

• smutek,
• ograniczenie lub rezygnacja z zainteresowań i aktywności, które dotychczas sprawiały radość (anhedonia),
• zmiany w zakresie aktywności psychoruchowej – spowolnienie lub pobudzenie,
• poczucie braku nadziei i sensu życia,
• niskie poczucie własnej wartości,
• nadmierne poczucie winy,
• poczucie bezradności,
• nawracające myśli o śmierci i samobójstwie,
• spadek energii,
• nadmierna męczliwość,
• zaburzenia koncentracji uwagi,
• wzrost lub spadek apetytu,
• zmiana wzorca snu (utrzymujące się przez pewien czas wyraźne trudności z zasypianiem lub wczesne wybudzanie).

Wskazówki dla nauczycieli

Wskazówki dla rodziców

Rodzicu!!! Jeśli masz podejrzenia, aby właściwie rozpoznać u dziecka zaburzenia depresyjne, należy umówić się na wizytę u psychiatry. Diagnozować depresję może tylko lekarz psychiatra lub psycholog – diagnosta. Niepokoić należy się, gdy przez minimum dwa tygodnie utrzymuje się u dziecka:

• obniżony lub drażliwy nastrój, 
• zmiana apetytu u dziecka,
• nieosiąganie odpowiedniej do wieku masy ciała,
• pobudzenie psychoruchowe lub spowolnienie spowolnienie,
• nadmierne poczucie winy,
• spadek energii,
• nadmierna męczliwość,
• zaburzenia koncentracji uwag,
• brak decyzyjności.

Lekarz psychiatra dobierze leczenie psychoterapeutyczne i ewentualnie farmakologiczne, jeśli uzna, że jest taka potrzeba. Spotkanie z psychiatrą posłuży również do wykonania kolejnych kroków. Dziecko będzie mogło uczestniczyć w terapii indywidualnej, psychoterapii środowiskowej, spotkaniach z psychologiem, dzięki czemu stan psychiczny dziecka z depresją w miarę upływu czasu poprawi się i dziecko znów będzie mogło w sposób satysfakcjonujący korzystać i brać udział w życiu społecznym. 

Fachową pomoc psychologiczną można uzyskać za pośrednictwem specjalnych linii pomocowych.

Ważne telefony: 

Policyjny Telefon Zaufania

800 120 226 

Telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci

800 100 100

czynny pon.–pt. 12.00–15.00

Infolinia „Pomagamy” Ministerstwa Edukacji i Nauki

800 800 605 

Telefon Zaufania Młodych 

22 484 88 04 

PDF ZDROWIE PSYCHICZNE DZIECI I MŁODZIEŻY

PDF CAŁA NASZA DEPRESJA

Dagmara Urbaniak

Pedagog specjalny